Gartzia Trujillo, Sebastian,
Desclée De Brouwer, Bilbao 2019, 150 or., 10 €.
Liburu berri bat argitaratu du
Sebastian Gartzia Trujillok euskal literatura eta Jainkoa elkarrizketan
jarriaz. Hamaika euskal literato eta Jainkoa bere lan mardulean putzu
sakona erakutsi bazuen ere, oraindino badago zer edan iturri horretatik. Liburu
hartatik kanpo geratu zen Xalbador bertsolariaren gainean da azken idazlana.
Fernando Aire Xalbador (Urepele,
1920-1976) XX. mendean Euskal Herriko pertsonarik paradigmatikoenetakoa dugu.
Artzain eta laborari, ehiztari eta bertsolari, tradiziozale eta berritzaile,
isila eta dixolaria, latza eta sentibera, eskolarik gabeko eta goi mailako
poeta, mistikaraino omen iritsitako herriko fededuna.Lan honetan, Xalbador
erlijio- eta sinesmen-esperientziaren ikuspuntutik aztertu dut, behar denean,
beste ikuspuntu batzuetarako ihesaldiak ekidin gabe.
Izenburuak
argi adierazten du ikerlariaren helburua: Xalbadorren ibilbidea, beldurrean
oinarritutako erlijio batetik, maitasunean oinarritutako federa heldu arte.
Beldurra/maitasuna, justizia/errukia, bekatua/grazia… beti izan dira kristau
erlijioan ardatz bi. Pertsona, elkarte edo mugimendu batzuk batan edo bestearen
alde jo dute, katolikotasuna erdibidean omen dago. Baina horretarako, nahi eta
nahi ez, Jesus ezagutu behar. Bere maitasunaz gozatu. Askatasunaz Jesusi
jarraitu.
Lehen
atalean, 40 orrialdetan zehar, 150
orrialde ditu idazlanak guztira, Euskal Herriko Iparraldean erlijio-historia
laburra egiten du. Interesgarria, batez ere hegoaldetik begira gure senideen
erlijioa eta erlijioak, eliza eta elizak ezagutzeko. Jansenismoari buruzko azpi
atala egin zait sugerenteena. Ohiko topikoetatik harago, badago zer ikertu
mugimendu honek izan zuen eraginaz Baiona eta inguruan, eta haren kontrako
sermolariek zabaldu zuten hazia, haren
aurka ari zirelakoan. Bada hemen lantzeko eta ikertzeko abiapuntu beharrezkoa
gure herri erlijioaren iturri nabarmen bat ulertzeko. Nork egin izango da
arazoa, batez ere.
Bigarren
atala apalagoa da. Xalbadorrek bizi izan zuen gizarte, politika eta
erlijio-giroa. Gaur egun hego aldean alderdi politiko eta mugimendu kultural
batek, hedabide idatzi batzuen laguntzaz, zabaltzen duten laizismoaren eragina
herriarengan, ispilu baten bezala, iparraldean eman duen eragina iragar
dezakegu. Laikotasunaz hitz egin eta idazten duten bitartean, Eliza
Katolikoarekiko alergia, kristautasunaren aurkako gaixoa ez ote den bihurtu, Jainkoaren
aurkako gorrotoa, zalantza daukat. Ez arrazoi gaberik, baina gripea bronkitis
egin da eta bronkitisa pulmonia, gaixo horrek heriotzara eramanaz erakunde
eliztarra, erlijioa, eta espiritualtasun asko ere bai. Patxi Elzo soziologoak,
aspaldi idatzi zuen, hemen ematen ari den
laizismo itsuak ez duela parerik Europa osoan.
Hirugarren
atalean heltzen dio idazleak gaiari berenberegi, batez ere Xalbadorren Jainkoa
eta ni bertso bilduma aztertuz sakonean. Lanaren muina edo bihotza berton
datza, nire ustean. Xalbadorren fede esperientzian ematen den bidean edo
bilakaeraren arrazoi bila dabil ikerlaria. Fedea misterioa bada, lan zaila.
Fedea erlijioan azaltzen bada, errazago egiteko lana. Inguruko arrazoiak eta
bertsolariaren biografia arakatzen ditu hurbilketa kritikoa egiterakoan.
Artzainaren
kontraesan eta ilunaldiak onartuta ere, eredu edo jarraibide legez agertzen
zaigu Fernando Aire atal honetan. Liburuaren bigarren izenak ere gai hau
jorratzen du: Jende xumearen erlijio-jakituria. Teologo, filosofo, apaiz edo
kleroaren iturrietatik edan gabe, unibertsitate ikasketa gabeko edota eliz
ordenazio gabeko herri profeta honen fede bizipena eredugarri zaio egileari. Ez
du bere miresmena ezkutatzen. Ez da ikerketa hotz eta aseptiko bat. Fede
bilatzaile batek, literatura landatan aurkitu duen lore eder bat dakarkigu esku
artean, besteontzat ere lagungarri izango zaigulakoan.
Herriko
pentsalarien goi maila ageri da, esker onez, liburu honetan.
Gauza
zehatzagoak aipatuz, baina ez dutenak isildu merezi, liburuak Joxe Arregiren
hitzaurre batekin datorkigu. Berrogei urte eta… Xalbador hil zela. Asko aldatu
urteotan erlijio, eliza eta fedearen presentzia Euskal Herrian. Hori ez
dezagula ahaztu gogoratuko digu Arregik.
Beste lagun
baten arrastoa be ageri zaigu liburu honetan: Xabier Egañak argitalpen
honetarako apropos egindako marrazki bi. Tamalez zuri beltzean ageri dira orri artean, apainago egongo zirela azalean
bertan!
Sebastian
Gartziaren beste liburuetan gertatu ohi denez, nire ustez ohar larregi dakartza
liburuak, batzutan paragrafo osoak kopiatuz. Eta ostera, bertsoak
aipatzerakoan, lerroka banatu beharrean, / batekin azalduz etenak, galdu egiten
du euren musikaltasuna, kantatzeko otoitz edo salmo bilakatu daitezkeela
oztopatuz.
Ez dakit
neurri arazoa den ere, baina faltan botatzen dut bibliografia agertzea
azkenean. Ohar batzutan ez da erreza iturria aurkitzea, 20 edo 30 orrialde
lehenago eman bai ditu egile eta liburuaren azalpenak, eta konturatu orduko “o.c.”
bat baino ez da ageri.
Bilboko
Elizbarrutiko Teologia eta Pastoraltza Institutuak eman du argitara liburua,
Desclée de Brouwer S.A. argitaletxearekin batera. Egia esan, Institutua da gaur
egun, teologia inguruko monografiak euskaraz kaleratzen dituen erakunde bakarra
edo bakarrenetarikoa. Lan mardula Gogoeta Asteko laburpenak eta beste liburu
batzuk euskaraz ematen. Pena da beraz, liburuaren amaieran edo tokiren baten,
orain arte argitaratutako liburu zerrenda ez azaltzea.
Irakurtzeko eta zabaltzeko
eskuliburua, aurreko Hamaika literato eta Jainkoa (2016) liburu mardula
baino atseginagoa eta praktikoagoa. Eta aldi berean, liburu haren bidetik,
jarraipen eta osagarri. Hau hamabigarrena bada, aspaldiko ipuina hona ekarriz,
“badok hamairu? “
Jose
Mari Kortazar
No hay comentarios:
Publicar un comentario