Aita Santuaren
hitzaldia 2019-10-07
Sinodoan Amazoniaz
Arreba eta anaiak,
egunon!
Ongi etorri guztiok
eta eskerrik asko prestaketan egin duzuen lanagatik: guztiek egiten dute
hainbesteko lana, Puerto Maldonadoko une hartatik gaur arte. Mila esker.
Sinodoa…
gaztelaniaz hitz egingo dut, hobeto.
Amazoniari dagokion
Sinodoak, esan dezakegu, lau maila dituela: maila pastorala, maila kulturala,
maila soziala eta maila ekologikoa. Lehena, maila pastorala, dugu funtsezkoa:
dena du hartzen bere baitan. Kristau-bihotzaz hurbildu behar dugu Amazoniaren
errealitatea eta ikasleen begiez ikusi behar dugu, ikasleen begiez ulertu eta
interpretatzeko; izan ere, ez baita hermeneutika neutrorik, hermeneutika
aseptikorik, beti gertatu ohi dira aldez aurreko aukera batek baldintzaturik;
gure aldez aurreko aukerak ikasleena izan behar du. Eta misiolariena ere
ezagutzen dut; izan ere, Espiritu Santuak gugan ezarri zuen maitasunak Jesu
Kristo hots egitera eragiten digu: hots egite hau ─denok dakigunez─ ez dugu
nahasi behar proselitismoarekin; aitzitik, Amazoniako errealitateaz gogoeta
egitera hurbiltzean, bihotz pastoral honekin jo behar dugu, ikasleen eta
misiolarien begiekin, Jauna hots egin beharrak estu eragiten digulako. Era
berean, errespetu handiaz hurbildu behar dugu Amazoniako herrietara, beraien
historia, beraien kulturak, beraien
biziera begirunez hartuz, hitzaren zentzu etimologikoan, eta ez zentzu
sozialean, batzuetan egin ohi dugunez; izan ere, herriek beren entitate propioa
dute, herri guztiek, jakinduria propioa dute, kontzientzia propioa beren
buruaz, herriek sentiera bat dute, ikuskera propioa errealitatea ikusteko,
historia ikusteko, beren hermeneutika dute, eta beren historiaren protagonista
izateko joera dute gauza hauekin, koalitate hauekin. Eta haietara hurbiltzean,
alde batera utzi behar ditugu herrien idiosinkrasia suntsitzen edo murrizten
duten kolonizazio ideologikoak. Gaur egun hain gauza orokorra baita kolonizazio
ideologikoen arazo hau. Eta Amazoniako herriak «hezteko edo diziplinatzeko»,
beraien historia, beraien kultura moldatzeko, egitarau aurre-moldatuak egiteko
enpresario-antsiarik gabe hurbildu behar dugu; horrelakorik ez, jatorrizko
herriak hezteko antsiari ez. Eliza puntu honetaz ahaztu zenean, herri batera
nola hurbildu behar zuen ahaztu zenean, ez zuen inkultuzatu [euskaratzaileak:
ez zuen txertatu ebanjelioa kultura batean]; are gehiago, herri batzuk
mespretxatzera iritsi zen. Eta gaur egun zenbat eta zenbat porrot ditugun
deitoratzeko! Gogora ditzagun De Nobile bat Indian, Ricci bat Txinan eta beste
hainbat eta hainbat. Zentralismo «homogeneizante» eta homogeneizatzaileak» ez
zion utzi hazten herrien benetako kulturari.
Ideologiak arma
arriskutsu dira, beti jo ohi dugu ideologia batera herri bat interpretatzeko.
Ideologiak murriztaile dira, eta adimenez ulertzeko gure asmoa puztera eraman
ohi gaituzte, baina errealitatea onartu gabe, miretsi gabe, ulertu eta
baitaratu gabe; orduan errealitatea kategoriatan banatzen da, eta kategoria
komunenak «ismo» direlakoak izaten dira. Hartara, herri baten errealitatera
hurbildu nahi izaten dugunean, indigenismoaz mintzo ohi gara, eta, halako
herriri hobeto bizitzeko irtenbide-pista eman nahi izaten diogunean, ez diogu
berari galderarik egiten, desarrollismoaz mintzatu ohi gara. «Ismo» direlako
hauek laborategi ilustratu eta iluministatik birformulatzen dute bizitza.
Erroak botatzen ari diren ikurritz dira eta jatorrizko herrietara hurbiltzeko
era programatzen dute. Gure lurraldean, ikurritz bat: «zibilizazio eta
basakeria (barbarie)» delako hura jendea banatzeko erabili zuten, jende bat
desegiteko, eta gailurrera iritsi zen 80ko hamarkadaren azken aldera,
jatorrizko herri gehienak desegitera, alegia; beste haiek «basakeria» omen
zirelako eta «zibilizazioa» beste alde batetik omen zetorrelako. Bestetik,
herrien mespretxua da, eta ─neure lurraldeko esperientziara noa─ horrek,
«zibilizazioa eta basakeria» delakoak, herriak desegiteko balio izan zuenak,
indarrean jarraitzen du oraino nire aberrian, hitz iraingarriz, eta, hartara,
bigarren mailako zibilizazioaz hitz egiten da, basakeriatik datozenen
zibilizazioaz; eta gaur egun «bolitas [bolibiarrak], paraguayos, paraguas
[paraguaiarrak], cabecitas negras» dira; beti herri baten errealitatetik
urruntzea, kalifikatuz eta aldeak ezarriz. Horra nire lurraldeko esperientzia.
Eta hurrena mespretxua. Atzo berean pena handia eman zidan hemen barnean entzun
nuen irri-iruzkinak, buruan lumak zituela eskaintzak eraman zituen jaun otoizti
haren bizkar eginak; esadazue: Zer alde dago buruan lumak ematearen eta gure
dikasterio batzuetako ofizial batzuek jantzi ohi duten «trikornioaren» artean?
Horrela jokaturik, arriskua izaten dugu egitarau soilki pragmatikoak
proposatzeko; aitzitik, eskatzen zaiguna herri baten kontenplazioa da, eskatzen
zaiguna herri bat miresteko gaitasuna da, pentsaera paradigmatiko bat moldatu
ahal izateko [paradigmatiko: etsenplu edo eredu izan daitekeena]. Norbait asmo
pragmatikoekin baldin badator, otoiztu beza «Ni bekataria», bihotz berritu eta
ireki diezaiola bihotza herrien errealitateari darion ikuspegi
paradigmatikoari.
Ez gara elkartu
hemen garapen sozial baten egitarauak asmatzeko, ezta kulturen gordegi batzuk,
museo-tankerakoak, eratzeko ere, ezta
era ez-kontenplaziozko ekintza pastoralak bultzatzeko ere; era
ez-kontenplaziozkoak kontrako bidea du sortzen: oihan-desegintza,
uniformizazioa, ustiaketa. Bide horretakoek ere beren egitarauak egiten
dituzte, errespetatzen ez dituztenak, ez poesia ─zilegi bekit termino hau─, ez
burujabe den herrien errealitatea. Zaindu beharra dugu geure burua
mundukeriatik, bai ikuspuntuak, bai antolaketaren aldaketak eskatzen moduan.
Mundukeriak beti sartzen du muturra eta urrundu arazi egiten gaitu herrien
poesiatik. Herriak kontenplatzera, ulertzera, herriei zerbitzatzera etorri
gara, eta sinodo-bidea eginez gauzatuko dugu hori, sinodoan egingo dugu, eta ez
mahi inguru batean, ez hitzaldietan edo ondorengo eztabaidetan; sinodoan egingo
dugu; izan ere, sinodo bat ez da parlamentu, ez da solastegi, ez da
komunikabideen gain indarrik handiena zeinek duen azaltzea, ez da sarean zeinek
duen botererik handiena ideia bat edo plan bat ezartzeko azaltzea. Horrelako
jokabideak eliza kongregazionalista bat eratuko luke, baldin eta inkesten bidez
gehiengoa zeinek duen bilatzera joko bagenu. Edota eliza sentsazionalista
bat, hain urruna, hain urrutikoa «gure
Ama Eliza Santu hierarkikotik». Sinodoa, elkarrekin bide egitea da, Espiritu
Santuaren inspirazio eta gidaritzapean. Espiritu Santua da Sinodoaren egile
nagusia. Mesedez, ez dezagun kanporatu geure aretotik. Kontsultak egin ziren,
eztabaidatu ziren Gotzain Batzarretan, Sinodo aurreko Kontseiluan, landu zen Instrumentum
laboris delakoa, dakizuenez, martiri den testu hori, suntsitua izatekoa den
hori, abiapuntu hutsa baita Espiritu Santuak gugan egingo duen honetarako eta,
orain, guri dagokigu bide egitea Espiritu Santuaren gidaritzapean. Orain
Espiritu Santuari utzi behar diogu Batzarrean hitz egin dezan, gure artean hitz
egin dezan, gu bitarteko garela, eta hitz egin dezan «gu tarteko» izan arren,
gure erresistentziak tarteko izan arren, normala baita halakoak izatea,
horrelakoa baita kristauaren bizitza.
Hortaz, zer edo
zein izango da gure lana hemen Espiritu Santuaren presentzia hau emankor izango
bada? Lehenik eta behin, otoitza. Anai-arrebok: Arren eskatzen dizuet: egin
dezagun otoitz, asko. Hausnartu, elkarrizketa, apal entzun, jakinik ez dakidala
nik guztia. Eta hitz egin dezagun adorez, parresiaz [egiati eta era
konbentzigarrian hitz egin], lotsa bizi beharko baduzu ere, sentitzen duzuna
esan, bereizi eta, hau guztia, anai-arreba artekotasuna zainduz, egin,
ezinbestekoa da hori hemen barruan. Beharrekoa, era berean, hausnartzea, otoitz
egitea, bereizmen lantzea, apal entzutea eta adorez hitz egitea: guztia giro
hau faboratzeko. Lau mintzaldiren ondoren lau minutuko isilaldia egingo dugu.
Norbaitek esan zuen: «Arriskutsua da hori, Aita, loak hartuko ditu». Gazteen
inguruan egindako Sinodoan, gauza bera egin genuen eta iritzi horren kontrakoa
gertatu zen: mintzaldikoan, batzuetan behintzat, erdi lo egon ohi zirenak
esnatu egiten ziren isilaldian. Azkenik, Sinodoan egotea prozesu batean
sartzera animatzea da. Ez da aretoan leku bat betetzea. Prozesu batean sartzea.
Eta eliztar prozesuek premia bat izaten dute. Zaindu beharra izaten dute, jagon
beharra, hasiera batean lagun baten beharra duen haurño batek bezala. Zaintza
xumeaz ari naiz. Elkarteko berotasuna behar dute prozesu horiek, Ama Elizaren
berotasuna. Eliztar prozesu bat horrela hazten da. Horra zergatik den
beharrezkoa errespetu-jarrera, anai-arreba arteko giroa, garrantzizkoa da barnetasun-airea. Eta
arazoa da, ez aireratzea dena, datorren bezala, kanpoan. Eta arazoa ez da zeini
eman sekretuaren berri; egokiagoa izango litzateke hori logia batean eliz elkartean baino; arazoa samur eta zuhur
jokatzea da kanpoan emango dugun albistean. Eta kanpoan berri eman behar honetan,
jakin nahi duen hainbat eta hainbat jenderi, hainbat eta hainbat geure
anai-arrebari, kazetariei, bokaziotzat jakitera ematea duten horiei, eta
honetan laguntzeko, aurreikusirik daude prentsa-zerbitzuak, briefings edo
laburpenak, etab.
Baina sinodo batena
bezalako prozesu bat lur joarazi daiteke hein batean, nik aretotik irtetean
pentsatzen dudana esaten badut, neurea esaten badut, eta orduan gertatzen da
sinodo batzuetan gertatu izan dena: sinodoz barrukoa eta sinodoz kanpokoa.
Sinodoz barrukoa, Ama Elizaren bide bati jarraitzen diona, prozesuen
zaintzarena, eta sinodoz kanpokoa, arin
emandako informazio batengatik, zuhurtasunik gabe emandako batengatik, lanbidez
informatzaile direnak gauzak oker hartzera daramatzana. Eskerrak egiten ari
zareten honengatik, eskerrak batak bestearengatik otoitz egiteagatik, eta aupa.
Eta, mesedez, ez dezagun gal umore-zentzua.
No hay comentarios:
Publicar un comentario