Arantzazu: nor/zer... non . Historia baterako materialak (I): Albitzu, Argiñao, Zalbide

Liburu apain zabala Isaak Atutxa-Kaudalategi Etxebarriak argitara emon dauena, proiektu zabalago baten lehen emoitza. Arantzazuko hiru auzuneren gaineko toponimiaz gain, baserri, toki, gizon-emakumeen... datu ugari  eskeiniz. Lan erraldoia.

Hona San Adrian ermitari buruzko artikulu bat dakargu berak aipatzen dauena 143. orrialdean. Guk hona osorik ekarri dogu. Liburua eskura dozue Arantzazuko udalexean zein tabernatan.

Liburuaren fitxa

Editorial

Isaak Atutxa Etxebarria

Materia

Historia

Colección

Arantzazu. Historia baterako materialak

Encuadernación

Tapa blanda o Bolsillo

Nº páginas

260

ISBN

978-84-617-9151-4

EAN

9788461791514

Dimensiones

240 x 170 mm.

Fecha publicación

01-09-2017

San Adrian

Arratia ibarrean, Arantzazu eta Zeberio

herrien arteko mugan, bada ermita bat

San Adrian izenekoa. Zeberioko lurretan

kokatzen da, baina hango bideek

Arantzazura eramaten dute. Ermitaren

jabegoa eztabaidagai izan da aspalditik.

Herri biren

bilgune eta

borrokaleku

Pello A. Zuazo

Arantzazu

Euskal Herrian barre-

na, batean eta beste-

an, ermita mordoa

aurki daitezke, eta

guztiek dauzkate eu-

ren istoriotxoak eta elezaharrak.

Arratia ibarrean ere, mendi zoko

galduenetan hainbat eta hainbat

harribitxi aurkitu daitezke, eta

Zeberioko Argiñao auzoko San

Adrian ermita da horietako bat.

Haren antzinatasuna Erdi Aro-

ko nekropoli baten gainean eraiki

izanak berresten du. Antza denez,

eraikinaren hormak hamaseiga-

rren mendean eraiki zituzten, se-

guruenik aurretik bertan egon-

dako beste batzuen gainean. Egi-

tura berezia dauka ermitak:

elizpea dauka atarian eta alboe-

tan, eta aldarearen atzealdean

leihatila monolitiko prerromani-

ko eder bat, zirkulu formakoa,

hareharri blokean landua.

«Leihoa eguzkiaren irteerari be-

gira dago, eta dakigunez eguzkiak

egun berria, bizi berria, argia, be-

roa... sinbolizatzen ditu. XI eta

XIII. mendeen artekoa dela esan

daiteke, hemen kristautasuna

hedatzen hasi zen garaikoa». An-

gel Larrea historialariak ondo

ezagutzen ditu Arratiako bazte-

rretan ezkutatzen diren erlikiak.

Ermitaren sorrerari buruzko

informazio zehatzik ez dagoen

arren, dirudienez, Arratia ibarre-

tik Bilborako bide zaharra handik

pasatzen zen: Arantzazutik Zebe-

riora, Zeberiotik Ugaora, eta han-

dik Bilbora. Izan ere, Arantzazu-

ko udaletxean aurki daitezkeen

antzinako agirietan

Camino Real

izeneko gurdibide bat ageri da in-

guruotan. Are gehiago, ibilbide

horretako egungo auzo askok

atzizki bera daukate: Akiñao, La-

mindao, Argiñao, Barañao, Zebe-

riano, Barbetxano... «Hortik bide

bat doa, garai haietan oso garran-

tzitsua izango zena. Arratiako

gailurretatik pasatzen da, eta to-

ponimoek markatzen dute. Lati-

nezko -

anum

atzizkia daukate

hango auzoek, erromantzez -ano

eta euskaraz -ao. San Adrian er-

mita bide horretako leku estrate-

giko batean kokatzen da». Gai-

nera, Arantzazu artzapezgoa izan

zen XIV. mendean, Bizkaiko lehe-

nengoetarikoa, eta horrek ere

ondo arrazoituko zukeen noranz-

koaren zergatia.

Ardoaren zerga

Badira urteak Arantzazuko eta

Zeberioko herritarrek

Etxeramartxoeta

Kanpora martxo ohi-

tura paganoak ospatzen dituzte-

la, San Adrian ermitaren aldame-

nean. Abuztuaren lehenengo

igandean, San Adrian egunaren

bueltan egiten da bata; bestea,

garizuma hasi aurretik, martxo

aldera. Nork bere etxetik erama-

ten ditu jakiak, eta, tradizionalki,

sua prestatu eta txitxi burrun-

tziarekin erretzen dituzte txori-

zo, hirugihar eta bestelako txerri-

kiak. Abuztuan, elizpearen

gerizpean babesten dira eguzki-

tik arantzazuar eta zeberiozta-

rrak, eta, martxoan, suaren bero-

an biltzen dira.

Ermita Zeberioko lurretan da-

goenez, ospakizunak egiten dire-

nean abadea zeberioztarrek era-

maten dute. Ermitaren ardura

Argiñaoko auzokideena da, eta,

hura mantentzeko gastuei aurre

egiteko, zozketa txartelak saldu

eta zozketak egiten dituzte. Oilo-

ak, untxiak eta bildotsak zozketa-

tzen dira, eta, gaur egun, baita

etxeko jakiz beteriko otzara doto-

reak ere. Zozketa txartelen sal-

tzailea eta zorrotik zenbaki ira-

bazlea ateratzen duena ermitaren

eskuma aldean dagoen harrizko

mahaira igotzen dira, eta, handik,

boz ozenez ematen dute sarien

eta irabazleen berri.

Lehenago, erromeria ere egiten

zuten ermitaren ondoko basoan.

Soinu jotzailea eta pandero jotzai-

lea pinuak zamatzeko erabiltzen

zen GMC kamioi zaharraren gai-

nean aritzen ziren, eta jende an-

dana biltzen zen dantzarako eta

festarako prest. Hain zuzen, ermi-

taren jabegoaren arteko eztabaida

ordutik datorrela diote zenbaitek.

Sasoi hartan, udalek zergak

kobratzen zituzten herrira sar-

tzen ziren produktuengatik, eta

zerga garrantzitsuenetarikoa

ardoarena omen zen. Izan ere,

ardoa edan ahal izatea jaiegune-

tako eta egun berezietako

saria zen. Mugan egonik, ermitako

ospakizunetan zein ardo edaten

zen eta zerga zein udali ordaindu

behar zitzaion izaten zen auzia.

Eta, askotan, Arantzazuko herri-

tarrek mugaren Arantzazuko

aldean edaten zuten Zeberioko

Udalari zergarik ez ordaintzea-

rren. Horrela bada, ermitara iritsi

orduko mozkortu egiten ziren,

eta gero, erromerian, eta ardoa-

ren beroan, erraz hasten ziren

kedarrez zeberioztarrekin. Ez

aparteko motiborik zegoelako

tartean, baizik eta nork bere

herritartasuna defenditu nahi

zuelako, nolabait.

1980ko hamarkadatik San

Adrianen ez da erromeriarik egin,

ez eta borrokarik ere, baina,

oraindik, orduko liskar eta tirabi-

rak oroitzeko, duelua egiten dute

herri bateko eta besteko

arerio

zaharrek. Dantzan, sokatiran edo

txingetan, nork bere dohainak

erakusteko.

 Bizkaiko Hitzan argitara meona, 2016-06-08an